Goście w Zagości

Ego Henricus Dei gracia filius Boleslai Ducis Poloniae de dominio quod o patris mei voluntate et gracia dum viverem habui, pro salute arentum meum et mea Hospitali Beati Joannis Baptistae, de Jerosolymis, ad victum omnium, ibidem in Christo pauperum convenientium villas duas...*

W Starej Zagości gościliśmy jeszcze przed poranną mszą. Z tego powodu zastaliśmy otwarty kościół i księdza, który nas wpuścił "od zaplecza" (co było bardzo istotne, bo to właśnie w później dobudowanej zakrystii podziwiać można unikatowe detale romańskie takie jak płaskorzeźby syren).

Świątynia ufundowana została przez Księcia Henryka Sandomierskiego, po jego powrocie z krucjaty do Ziemi Świętej. Wybudowana pośmiertnie.
Romańskie korzenie ma dzisiejsze prezbiterium oraz część nawy. Dalsza część budynku to efekt późniejszych przebudów, które negatywnie odbiły się także na romańskiej rzeźbie (skucie detali na przełomie XIX i XX wieku**).

Ale tak naprawdę zagojski kościół to szalenie ciekawa historia*** władcy dzielnicy sandomierskiej. Historia krzyżowca i budowniczego. Książę Henryk pielgrzymkę do Ziemi Świętej odbywa ok. 1154 roku. Niestety nie znamy żadnych szczegółów dotyczących tego wydarzenia. Po powrocie do kraju rozpoczyna zakrojoną na szeroką skalę akcje fundacyjną. Z jego woli do Polski trafia pierwszy Zakon szpitalniczo-rycerski - Joannici, przybyły prawdopodobnie ze Znojma. Obok opisywanego kościoła z pewnością istniał także szpital, po którym dziś nie odnajdujemy śladów. Przedostatniemu synowi Bolesława Krzywoustego przypisuje się także fundację/budowę kościołów w Wiślicy, Opatowie (o kolegiacie kiedyś indziej), a także zapewne któryś z nieistniejących sandomierskich.

Ginie walcząc w zasadzce podczas krucjaty przeciwko Prusom w roku 1166. O Henryku Sandomierskim słów kilka jeszcze napiszę wkrótce przy okazji relacji z Wiślicy.

* Kodeks Dyplomatyczny Polski, t. 3, Warszawa 1847-1858

** Z. Świechowski, Katalog architektury romańskiej w Polsce, Warszawa 2009

*** A. Teterycz-Puzio, Henryk Sandomierki (1126/1133 - 18 X 1166), Kraków 2009